Πρώτη του Μάη

Ο Μάιος, ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου μας με διάρκεια 31 ημερών, ήταν ο τρίτος μήνας του αρχικά δεκάμηνου αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου, που είχε τεθεί υπό την προστασία του Απόλλωνα και προσωποποιούνταν με μορφή άντρα που βρισκόταν στο μεταίχμιο δύο ηλικιών κι έφερε στο κεφάλι του κάνιστρο γεμάτο άνθη.

Πολλές είναι οι απόψεις που διατυπώθηκαν σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του μήνα αυτού. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Μάιος πήρε τ' όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια),  που έλκει κι αυτή την ονομασία από την αρχαιοελληνική λέξη μαία που σημαίνει τροφός, μητέρα. Συνεπώς ως θεότητα η Μαία συμβόλιζε τη γονιμότητα της γης.

Αργότερα η θεά ταυτίστηκε με την ελληνική νύμφη Μαία, την ομορφότερη από τις Ατλαντίδες, μητέρα του Ερμή, στην οποία προσφέρονταν θυσίες κατά την πρώτη ημέρα του μήνα.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο η ονομασία του Μαΐου ίσως προέρχεται από τη λέξη major, συγκριτικός βαθμός του επιθέτου magnus-major-maximus(=μέγας-μείζων-μέγιστος),  ενώ ο Οβίδιος αναφέρει ότι η ονομασία παράγεται από το Majestas που θα πει μεγαλειότης. Άλλοι τέλος θεωρούν ότι ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τους Majores, ένδοξους αρχαίους προγόνους, στους οποίους ήταν αφιερωμένος.

Ο λαός μας συσχετίζει το όνομά του προς το ρήμα “μαγεύω”, έτσι οι κάτοικοι -ιδιαίτερα της υπαίθρου- δεν επιχειρούν κατά τη διάρκεια του ούτε σοβαρή εργασία αλλά ούτε γάμους, για να μη... μαγευτούν! Το τελευταίο φαίνεται ότι είναι κληρονομιά παλιάς δεισιδαιμονίας, επειδή κατά το μήνα αυτόν οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Λεμούρια, γιορτή των νεκρών, οπότε δε θεωρούσαν ούτε σωστή ούτε ευοίωνη την τέλεση ενός κατ' εξοχήν ευτυχούς γεγονότος, όπως αυτό του γάμου. Ακόμα και σήμερα η πεποίθηση ότι ο μήνας αυτός είναι “μαγεμένος” είναι βαθιά ριζωμένη στο λαό. Γι' αυτό σε πολλά μέρη της Ελλάδας, ιδίως κατά την πρώτη μέρα του, τελούνται πολλά έθιμα.

Μαγιόξυλο

Επειδή ο λαός έχει συνδέσει παρετυμολογικά το μήνα Μάιο με τα μάγια, στο πρωτομαγιάτικο στεφάνι, που αποτελεί παραδοσιακό σύμβολο της ομορφιάς και της δροσιάς του μήνα αυτού αλλά και της επιδιωκόμενης ευετηρίας, δεν παραλείπουν  ανάμεσα στα κάθε λογής άνθη, να τοποθετούν και ένα σκόρδο για το βάσκανο οφθαλμό ή ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό του κακού.

Την προσωπική και εξατομικευμένη ενέργεια, για να μπουν τα καλά του Μάη στο σπίτι, ενισχύουν και ομαδικές πράξεις που αποβλέπουν επίσης στον ίδιο σκοπό.

Στην Κέρκυρα λόγου χάριν περιέφεραν παλαιότερα κορμό τρυφερού κυπαρισσιού ίσιου και φουντωτού, τον είχαν σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες και άλλα άνθη, ενώ του κρεμούσαν και στεφάνι. Από τα χλωρά κλαδιά του έδεναν μεταξωτά μαντίλια, ζουνάρια και κορδέλες και στο στεφάνι τοποθετούσαν φρούτα (μούσμουλα κλπ.), χορταρικά πρώιμα κ.α. Το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι ντυμένοι γιορτινά με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα, με κόκκινα ζουνάρια και κόκκινα μαντίλια στο λαιμό, το γυρόφερναν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας εύθυμα τραγούδια που υμνούσαν την άνοιξη. Τέλος, το έστηναν στη μέση της πλατείας και με τη συνοδεία ντεφιού, ατσαλένιου τρίγωνου και άλλων μουσικών οργάνων χόρευαν γύρω γύρω.

Στα χωριά του Πηλίου εξάλλου ομάδες μεταμφιεσμένων ανδρών με προσωπίδες παράσταιναν τον Αράπη, το γιατρό, το γέρο και τη γριά, το φουστανελά, το γενίτσαρο, τη χανούμισσα, έχοντας στη μέση πάντοτε ένα νέο στολισμένο μρ λουλούδια, που κρατούσε μαγιόξυλο, ένα ξύλο επίσης στολισμένο με λουλούδια. Η ομάδα συνοδευόμενη από ζουρνά, νταούλι και βιολί, περιερχόταν τραγουδώντας τα σπίτια και τα μαγαζιά και παρίστανε πως ο νέος πέθαινε και ο γιατρός, με τη βοήθεια της γριάς τον ξανάφερνε στη ζωή.

Το μαγικοθρησκευτικό αυτό δρώμενο του Πηλίου αποσκοπούσε στη συμβολική μιμητική αναπαράσταση θανάτου και ανάστασης, στο αποκορύφωμα της άνοιξης και στην αρχή της καρποφορίας.

Γιολάντα Τσορώνη, Περιοδικό Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τεύχος 39, Μάιος-Ιούνιος 2006.