Ένα κείμενο, μία εικόνα: ΤΡΕΛΑΝΤΩΝΗΣ-Πηνελόπη Δέλτα

«…Ναι, μ’ αρέσεις εσύ, είπε μάγκικα η Κλειώ,

γιατί δεν είσαι φρόνιμος, και δεν κάνεις το φρόνιμο.

Σπάζεις τζάμια, σπάζεις κεφάλια,

προπάντων το δικό σου, τα βάζεις με μαγκόπαιδα

δυο φορές μεγαλύτερά σου, τραβάς τ’ αυτιά του Ντον,

κάνεις όλες τις αταξίες που κάνουν τα κακά παιδιά στα βιβλία…»

«Ο Αντώνης ήταν φωστήρας! Ο Αντώνης ήταν ήρωας,

άξιος να καταπιαστεί τα πιο μεγάλα πράματα!»

Π.Δ.

Πόσα και πόσα παιδιά δεν έχει συντροφέψει ο «Τρελαντώνης» με τις περιπέτειές του -ένα βιβλίο που έχει ταυτιστεί με το κλείσιμο των σχολείων και τις διακοπές. Από τα πρώτα βιβλία που συντρόφεψαν τα καλοκαίρια μου ως παιδί. Από τα πρώτα βιβλία που διάβασα κεφάλαιο-κεφάλαιο στην κόρη μου όταν ολοκλήρωσε την πρώτη χρονιά στο νηπιαγωγείο και έκρινε ότι τα παραμύθια ήταν «για μωρά». Πολλά χρόνια έχουν περάσει από τότε που το πρωτοέπιασα στα χέρια μου και βυθίστηκα στις σελίδες του, όμως με το ίδιο ακριβώς ανεξάντλητο πάθος ανατρέχω σ’ αυτό κάθε χρόνο τέτοια περίοδο.

O «Τρελαντώνης» αγαπήθηκε πολύ από μικρούς και μεγάλους, ανεξάρτητα από τις εποχές. Ευχάριστο, καλογραμμένο, ανάλαφρο και απολαυστικό δικαίως κατέκτησε τις καρδιές γενιών και γενιών αναγνωστών.

Για πάμε όμως να θυμηθούμε λίγο πιο αναλυτικά τον ζωηρό μα αξιαγάπητο αυτόν ήρωα.

«Ο Αντώνης ήταν πολύ σκάνταλος και πολύ άτακτος, και κάθε λίγο έβρισκε τον μπελά του.

Δεν περνούσε μέρα που να μην έτρωγε δυο-τρεις κατσάδες, πότε από τη θεία του, πότε από τη μαγείρισσα, πότε από την Αγγλίδα δασκάλα και πότε από την τραπεζιέρα…».

Ένα αγόρι οκτώ χρονών που πάντα κάτι σκαρφίζεται για να αναστατώνει τους γύρω του. Μαζί με τα τρία αδέρφια του, την πρωτότοκη σοβαρή και περήφανη Αλεξάνδρα, την γκαφατζού και ευαίσθητη Πουλουδιά, τον γλυκό και τρυφερό μικρό Αλέξανδρο, ο Αντώνης ταξιδεύει από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στον Πειραιά. Στο σπίτι της αδερφής του πατέρα τους, της αυστηρής θείας Μαριέττας, και του συζύγου της, του καλόγνωμου θείου Ζωρζή, θα περάσουν τις περιπετειώδεις καλοκαιρινές τους διακοπές.

Τι ήταν όμως αυτό που τον έκανε να ξεχωρίζει;

Κατ’ αρχάς οι… σπάνιες ικανότητές του!

«…ο Αντώνης έκανε πολλά και δύσκολα πράματα. Έκανε τούμπες τρεις στη σειρά, -και θα έκανε, λέει, και τέσσερεις, αν ήταν πιο μεγάλη η κάμαρα και αν δεν χτυπούσε ο τοίχος στα ποδάρια του· σκαρφάλωνε στη γαζία της αυλής· καβαλίκευε στην κουπαστή της σκάλας και κατέβαινε γλιστρώντας ως κάτω· έκανε, πηδώντας με το ένα πόδι, τρεις φορές το γύρο της αυλής του σπιτιού, χωρίς ν’ αγγίξει τον τοίχο· κάθε πρωί, στη θάλασσα, βουτούσε το κεφάλι του στο νερό, κι έμενε τόση ώρα με κλειστό στόμα και ανοιχτά μάτια, και δεν πνίγουνταν ποτέ. Και άλλα πολλά έκανε ο Αντώνης…».

Κι έπειτα οι… μαγικές του τσέπες!

«…είχε πάντα γεμάτες τις τσέπες του από τόσους θησαυρούς. Τι δεν έβρισκες μέσα! Καρφιά, βώλους, βότσαλα, σπάγγους, κάποτε και κανένα κομμάτι μαστίχα μασημένη, και, πάνω απ’ όλα, το τρίγωνο γυαλί, που είχε πέσει από τον πολυέλαιο της εκκλησίας, και που έκανε τόσο ωραία χρώματα σαν το έβαζες στον ήλιο. Ολόκληρο πλούτο είχαν οι τσέπες του…».

Μα και ο σταθερός, έντιμος χαρακτήρας του.

«Ο Αντώνης είναι σκάνταλος, μα ψέματα δε λέει». Δεν ήταν «μαντατούρης», όπως έλεγε η Πουλουδιά.

Μπορεί να μάλωνε συχνά με τα αδέρφια του, και ειδικά με τα κορίτσια,

«…είχε βαθιά περιφρόνηση για τα κορίτσια γιατί, λέει, κλαιν για το τίποτα. Εκείνος, σαν αγόρι που ήταν, δεν έκλαιγε ποτέ, όσο και να χτυπούσε, όσο και να πονούσε»

αλλά τα αγαπούσε και τα προστάτευε όταν παρουσιαζόταν ανάγκη.

«Κατελυτήρι» τον χαρακτήριζε η θεία Μαριέττα, γιατί πριν προλάβει να κλείσει μήνας τρυπούσε τα παπούτσια του. «Σε τέτοια θηρία χρειάζονται σιδερένια ποδήματα!», συμπλήρωνε κουβεντιάζοντας με την αδελφή της, τη θεία Αργίνη.

Οι αδελφές του θαύμαζαν το θάρρος και την αφοβιά του που «τις έκανε να αισθάνονται κουτές, φοβητσιάρες και ανάξιες, και να δέχονται την επιβολή του σα δίκαια. Ως την ώρα που γίνουνταν τυραννικός και τότε αυτές επαναστατούσαν».

Η διαμάχη του με της Μις Ράις που μεθυσμένη τον χτύπησε, το κάπνισμα του ναργιλέ του θείου Ζωρζή, η προσβολή στη Εβραία γειτόνισσά τους την Αλίς, το πέσιμο στη γούρνα του σπιτιού της θείας Αργίνης, το δάγκωμα από τον Ντον, τον σκύλο του βασιλιά, το λύσιμο της ξένης βάρκας και η περιπετειώδης περιπλάνηση στη θάλασσα, ο τραυματισμός του χεριού του από τη ραπτομηχανή της θείας, το μάδημα όλων των λουλουδιών του κήπου, το σπάσιμο του κεφαλιού του στα βράχια στην προσπάθειά του να πιάσει έναν κάβουρα για την Πουλουδιά, το σπάσιμο των κανατιών του Μπαρμπαγιάννη Κανατά είναι μερικές μόνο από τις ζημιές του Αντώνη που σίγουρα όποιος διάβασε το βιβλίο θα τις θυμάται καλά!

Πεισματάρης καθώς είναι σπάνια κλαίει-«παλικαρίσια ακλαψιά»-, όμως είναι ένα παιδί που αναγνωρίζει τα λάθη του. Δύσκολα παρόλ’ αυτά θα δεχτεί τη συμπαράσταση των άλλων. «…Τον ήξεραν τον Αντώνη τ’ αδέλφια του, πως, όσο πιο λυπημένος ήταν, τόσο πιο ακατάδεχτος γίνουνταν και τόσο πιο δεν ήθελε παρηγοριές και συμπάθειες…».

Όταν καταλαβαίνει πως τα πράγματα σοβαρεύουν, αναγνωρίζει ότι ήρθε η ώρα να σταματήσουν οι σκανταλιές και οι καβγάδες. Μάλιστα όταν λέει το τελειωτικό «Παύσατε πυρ!» η Αλεξάνδρα, η Πουλουδιά και ο Αλέξανδρος ξέρουν ότι δεν χωράει άλλη κουβέντα ανάμεσά τους. «Στις μαγικές αυτές λέξεις κανένας δεν αντιστέκουνταν ποτέ, προπάντων σαν τις ξεστόμιζε ο Αντώνης προστακτικά, με ύφος μεγάλου στρατηγού».

Οι δυσκολίες δεν τον πτοούν. Σχεδόν πάντα βρίσκεται στο επίκεντρο της παρέας, ακόμα κι αν σ’ αυτή συμμετέχουν τα μεγαλύτερα ξαδέλφια του. Κάτι τέτοιες στιγμές «κόβει και ράβει», λαμποκοπάει ολόκληρος από χαρά, «τα μάτια του αστράφτουν, η φωνή του σαλπίζει και βροντάει, οι διαταγές του πέφτουν σαν αστροπελέκια και όλοι υποτάσσονται μαγεμένοι, υπακούν και εκτελούν τις προσταγές του».

«Εγώ σα μεγαλώσω θα γίνω καπετάνιος!», λέει με πομπώδες ύφος! Ενώ τα αδέρφια του του υπενθυμίζουν ότι παλιότερα δήλωνε ότι ήθελε να γίνει… σκύλος, άλογο και ίσως στο μέλλον να θελήσει να γίνει και «περιβολάρης»! Μία ακόμη αφορμή για να ανάψουν τα αίματα!

Κάθε φορά που πάει να συγκινηθεί για κάποιον λόγο, ταράζεται. «Ήταν έτοιμος για ξύλο, όχι όμως για συγκινήσεις. Τις συγκινήσεις τις απεχθάνουνταν…».

Κάτι άλλο που δεν του άρεσε ήταν να ζητάει συγγνώμη. «Αυτό απ’ όλες τις τιμωρίες ήταν η χειρότερη. Ας το έδερνε η θεία, ας τον σκότωνε· μόνο να μην έχει να πει “Συγχωρέστε με, θεία, και δε θα το ξανακάνω πια”. Αυτά ήταν για τα μωρά σαν τον Αλέξανδρο. Αυτός δεν είχε ανάγκη να το υποσχεθεί για να μην το ξανακάνει…».

Όμως οι τρομερές τρέλες, οι «αντώνικες» τρέλες όπως τις χαρακτηρίζει η συγγραφέας, δεν έχουν τελειωμό! Πολλές φορές, παρόλο που είναι τόσες πολλές μαζεμένες, γίνονται με προσοχή, αθόρυβα, με τρόπο τέτοιο που κάνει τους άλλους να αναρωτιούνται. «-Τι ‘πάθαν οι δύο σκανδαλιάρηδες (σ.σ. ο Αντώνης και η Πουλουδιά) σήμερα; Δεν ακούγονται! Και να τους δεις, σαν Παναγιές κάθονται και παίζουν ντόμινο, ο ένας αντίκρυ στον άλλο, τόσο φρόνιμα, που απορώ. Κάτι πάλι θα μας ξεσπάσει στο κεφάλι. -Μην είναι άρρωστα; Τρελαντώνης και φρονιμάδα δεν παν μαζί! Κάτι θα σκαρφίζεται να μας βγάλει στη μέση το σκάνταλο μυαλό του».

Σύντροφός του σε πολλές από τις σκανδαλιές του, παρόλο που έχουν συχνές διαφωνίες και διαμάχες, είναι η Πουλουδιά. Μάλιστα για χάρη της, στην προσπάθειά του να της πιάσει ένα καβούρι, γκρεμοτσακίζεται και σπάει το κεφάλι του. Χωρίς όμως ποτέ να παρασυρθεί σε παραπανίσιες διαχυτικότητες. «Ο Αντώνης δεν αγαπούσε τις αισθηματολογίες, ούτε τις στεναχώριες, ούτε τις τύψεις και τις λύπες».

Βέβαια, παρόλο που ο Αντώνης είναι ο πρωταγωνιστής, θα ήταν σημαντική παράλειψη αν δεν αναφερόταν, εκτός από την Πουλουδιά, και ένα άλλο πρόσωπο που δίνει στο βιβλίο τη δική του ξεχωριστή νότα, έστω κι αν εμφανίζεται ελάχιστα, κι αυτό είναι ο εξάδελφος Γιάννης, μπροστά στον οποίο ακόμα κι αυτός, ο μεγάλος «σκάνταλος» μένει εκστατικός!

Κλείνοντας αξίζει να αναφέρουμε, για όσους δεν το γνωρίζουν, πως όλοι οι ήρωες του βιβλίου είναι βασισμένοι σε πραγματικά πρόσωπα. Ο Τρελαντώνης δεν είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας που εμπνεύστηκε η συγγραφέας, αλλά πρόκειται για τον Αντώνη Μπενάκη, τον μεγαλύτερο αδελφό της Πηνελόπης Δέλτα. Η ίδια δίνει στον εαυτό της το όνομα «Πουλουδιά», ενώ η Αλεξάνδρα και ο Αλέξανδρος διατηρούν, όπως και ο Αντώνης, τα πραγματικά τους ονόματα.

Αν τα παιδιά σας αρνούνται να διαβάσουν βιβλία τα καλοκαίρια, μυήστε τα στον κόσμο του Τρελαντώνη και είναι πολύ πιθανόν να γίνει η αιτία να αγαπήσουν την καλή κλασική παιδική λογοτεχνία και το διάβασμα!

Για το Book-Tour, Γιώτα Κοτσαύτη.

…

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο Αντώνης μαζί με τις δύο αδελφές του, την Αλεξάνδρα και την Πουλουδιά, και με τον μικρό αδελφό του τον Αλέξανδρο, καταφθάνουν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στον Πειραιά, φιλοξενούμενοι της αδελφής του πατέρα τους και του συζύγου της. Εκεί θα περάσουν ένα περιπετειώδες καλοκαίρι, γεμάτο σκανδαλιές και παιχνίδια, μέχρι τη στιγμή που θα έρθουν οι γονείς τους για να γράψουν τον Αντώνη στο σχολείο.

Ένα υπέροχο κλασικό βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας, που αγαπήθηκε από μικρούς και μεγάλους.

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ, Τρελαντώνης, εκδόσεις Δαμιανός.