ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ-Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ

Πορτραίτα λογοτεχνικών ηρώων
ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ-Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ

«…Αναρωτιέμαι αν τ’ αστέρια φωτίζονται,

ώστε να μπορεί ο καθένας να βρει

κάποια μέρα το δικό του…»

ΑΝΤ.ΕΞ.

Δύσκολα θα μπορούσε να πιστέψει κανείς πως υπάρχει βιβλιόφιλος που δεν έχει διαβάσει, δεν έχει ξεφυλλίσει, δεν έχει ανατρέξει, δεν έχει βυθιστεί, όχι μόνο μία, αλλά πολλές φορές στις σελίδες του Μικρού Πρίγκιπα.

Δύσκολα θα μπορούσε, επίσης, να κατατάξει κανείς το μαγικό αυτό βιβλίο σε κάποια κατηγορία λόγου. Δεν είναι ούτε μυθιστόρημα, ούτε νουβέλα, ούτε διήγημα, ούτε παραμύθι. Και, η αλήθεια είναι, πως οι «ταμπέλες» δεν του ταιριάζουν. Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι αγαπήθηκε από ανθρώπους κάθε ηλικίας, όλων των κοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων, όλων των μορφωτικών επιπέδων σε όλο τον κόσμο. 

Ποιο είναι όμως το χρυσαφένιο παιδί που έχει κλέψει τις καρδιές μας;

Ένα μικρό αγόρι, από άλλον πλανήτη, που, στη μέση της ερήμου, απαλλαγμένο από φόβους και φοβίες, απαλλαγμένο από τις κλασικές αγωνίες και τα άγχη των ανθρώπων, το μόνο που το απασχολεί είναι να βρει έναν άνθρωπο να του ζωγραφίσει ένα αρνί, για να τρώει τα βλαστάρια των «κακών» σπόρων. 

«…Στον πλανήτη του μικρού πρίγκιπα υπήρχαν, όπως σ’ όλους τους πλανήτες, καλά και κακά φυτά. Επομένως, καλοί σπόροι καλών φυτών και κακοί σπόροι κακών φυτών. Όμως οι σπόροι δε φαίνονται. Κοιμούνται στην αγκαλιά της γης μέχρις ότου κάποιος απ’ αυτούς, στα καλά καθούμενα, αποφασίσει να ξυπνήσει… Τεντώνεται λοιπόν και σπρώχνει δειλά προς τον ήλιο ένα υπέροχο, άκακο κλαράκι. Αν είναι κλαράκι ραπανιού ή τριανταφυλλιάς, μπορούμε να τ’ αφήσουμε να φυτρώσει όπως θέλει. Αν πρόκειται όμως για κάποιο κακό φυτό, πρέπει να ξεριζώσουμε αμέσως το φυτό, μόλις τ’ αναγνωρίσουμε…»

Ένα παιδί, γεμάτο αγάπη και καλοσύνη. Με μια ψυχή που λαχταράει να αφουγκραστεί, να μάθει, να γεμίσει. 

Οι απορίες του συνεχείς και σπάνια σταματάει να τις εκφράζει αν δεν πάρει μία ικανοποιητική απάντηση. 

Ένα παιδί που νευριάζει, που θυμώνει, που συγχύζεται όταν κάποιος «μιλάει σαν μεγάλος». 

«-Μιλάς όπως οι μεγάλοι.

Ντράπηκα λίγο. Όμως εκείνος πρόσθεσε αμείλικτος:

-Τα συγχέεις όλα… τα μπερδεύεις.

Ήταν πραγματικά έξαλλος. Χρυσά μαλλιά τινάζονταν στον αέρα.

-Ξέρω έναν πλανήτη όπου ζει ένας κύριος κόκκινος σαν τομάτα. Δεν έχει ποτέ μυρίσει ένα λουλούδι. Δεν έχει ποτέ κοιτάξει ένα αστέρι. Δεν έχει ποτέ αγαπήσει κανέναν. Δεν έχει κάνει ποτέ τίποτα άλλο εκτός από προσθέσεις. Κι όλη τη μέρα επαναλαμβάνει όπως εσύ: “Είμαι σοβαρός άνθρωπος! Είμαι σοβαρός άνθρωπος!”. Και φουσκώνει από περηφάνια. Όμως δεν είναι άνθρωπος, είναι μανιτάρι!».

Παρόλο που αγαπάει όσο τίποτα το Τριαντάφυλλό του, έρχονται στιγμές που εκνευρίζεται με τη ματαιοδοξία και τις ιδιορρυθμίες του. Όταν όμως φεύγει από κοντά του αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη δεν πρέπει να επηρεάζεται από τα λόγια. 

«Δεν έπρεπε να τ’ ακούσω, μου εξομολογήθηκε μια μέρα, δεν πρέπει ποτέ ν’ ακούς τα λουλούδια. Πρέπει να τα κοιτάζεις και να τα μυρίζεις. Το δικό μου έκανε τον πλανήτη όλο να μοσχοβολάει, όμως δεν μπορούσα να το ευχαριστηθώ. […] Έπρεπε να το κρίνω από τις πράξεις κι όχι απ’ τα λόγια. Με γέμιζε ευωδιά και με φώτιζε. Δεν έπρεπε να σηκωθώ και να φύγω. […] Ήμουνα όμως πολύ μικρός και δεν ήξερα ν’ αγαπήσω…».

Τόσο αγνός και άκακος, που ακόμα και το φίδι, το πρώτο πλάσμα που συναντάει στη γη, τον αντιμετωπίζει με συμπάθεια. 

Ως και η αλεπού, το σύμβολο της πονηριάς, του ζητάει να την εξημερώσει.

«Η ζωή μου είναι μονότονη. Κυνηγάω κότες, οι άνθρωποι με κυνηγάν. Όλες οι κότες μοιάζουν κι όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν. Αν όμως μ’ εξημερώσεις, η ζωή μου θα γίνει ηλιόλουστη. Θ’ αναγνωρίζω το θόρυβο ενός βήματος διαφορετικού απ’ όλα τ’ άλλα. Τα άλλα βήματα θα με κάνουν να κρύβομαι κάτω απ’ τη γη. Το δικό σου, σαν μουσική, θα με τραβάει έξω απ’ τη φωλιά μου. Κι έπειτα κοίτα. Βλέπεις εκεί πέρα, το χωράφι με το στάρι; Δεν τρώω ψωμί. Το στάρι για μένα είναι άχρηστο. Τα χωράφια με το στάρι δε μου θυμίζουν τίποτε. Κι αυτό είναι λυπηρό. Όμως εσύ έχεις μαλλιά χρυσαφένια. Θα είναι υπέροχο λοιπόν όταν θα με έχεις εξημερώσει. Το στάρι, που είναι χρυσαφένιο, θα μου θυμίζει εσένα. Και θα μ’ αρέσει ν’ ακούω τον άνεμο ανάμεσα στα στάχυα…».

Ακόμα και τη στιγμή που διψάει, ο Μικρός Πρίγκιπας, εστιάζει όχι σ’ αυτό που του λείπει, αλλά στην ομορφιά που, κάπου, υπάρχει γύρω του:

«Τ’ αστέρια είναι όμορφα, γιατί υπάρχει ένα λουλούδι που δε βλέπουμε…»

«… Η έρημος είναι όμορφη…»

«Αυτό που ομορφαίνει την έρημο είναι που κρύβει κάπου ένα πηγάδι…»

Μέσα από τα γεμάτα απλοϊκότητα λόγια του διδάσκει χρόνια τώρα την αλήθεια:

«Οι άνθρωποι στον τόπο σου καλλιεργούν πέντε χιλιάδες τριαντάφυλλα στον ίδιο κήπο και δεν βρίσκουν εκεί αυτό που γυρεύουν…».

Πως η μοναδική αλήθεια, το μοναδικό νόημα της ζωής κρύβεται στα μικρά, απλά, καθημερινά πράγματα. Κρύβεται στην αγάπη.

«Όταν θα κοιτάζεις τον ουρανό τη νύχτα, αφού εγώ θα μένω σε ένα απ’ αυτά, αφού εγώ θα γελάω σ’ ένα απ’ αυτά, θα είναι για σένα λοιπόν σαν να γελάνε όλα τ’ αστέρια. Εσύ θα έχεις τ’ αστέρια που δεν έχει κανένας… 

[…]

Κι όταν θα έχεις παρηγορηθεί (πάντα έρχεται η παρηγοριά), θα χαίρεσαι που με γνώρισες. Θα είσαι πάντα ο φίλος μου. Θα έχεις όρεξη να γελάσεις μαζί μου. Και θ’ ανοίγεις καμιά φορά το παράθυρό σου, έτσι για κέφι… Κι οι φίλοι σου θ’ απορούν να σε βλέπουν να γελάς κοιτάζοντας τον ουρανό. Τότε θα τους λες: “Ναι, τ’ αστέρια με κάνουν πάντα να γελώ”. Και θα σε παίρνουν για τρελό. Θα είναι το αστείο που θα σου έχω σκαρώσει. Θα είναι σαν να έχω δώσει, αντί γι’ αστέρια, πολλά καμπανάκια που ξέρουν να γελούν…».

Ποιος ήταν αλήθεια ο Μικρός Πρίγκιπας; Υπήρξε στ’ αλήθεια; Πώς ο Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ εμπνεύστηκε έναν τόσο υπέροχο, μοναδικό ήρωα; 

Κανείς μας δεν ξέρει.

Όμως αξίζει να αναφερθεί πως ο συγγραφέας είχε κοινό τέλος με το χρυσαφένιο αγόρι.

31 Ιουλίου του 1944 πραγματοποίησε την τελευταία του αποστολή.

Ο Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ εξαφανίστηκε πετώντας πάνω από τη Μεσόγειο…

Κανείς ποτέ δεν έμαθε πώς χάθηκε, κανείς ποτέ δεν έμαθε τι απέγινε…

«Στο δρόμο προς για τ’ αστέρια

…Κάποιοι πιστεύουν ότι έφυγα σαν τον μικρό πρίγκιπα, σ΄ ένα μακρινό πλανήτη, όπου με περίμενε ένα τριαντάφυλλο. Ότι χάθηκα στην άμμο ή ενώθηκα παντοτινά με τη θάλασσα. Κάποιοι πιστεύουν ότι είμαι ακόμα ζωντανός, ότι ένα θαύμα μου επέτρεψε να ζήσω σε κάποιον μακρινό τόπο αυτού του κόσμου. Και ότι τώρα είμαι ένας γέρος που καθισμένος στον ήλιο βλέπει να περνούν σύγχρονα αεροπλάνα. Ότι χαμογελάω βλέποντας αυτές τις τόσο ασφαλείς μεγάλες μηχανές και ότι νιώθω ικανοποιημένος που συνέβαλα στο να γραφτεί ένα συναρπαστικό κεφάλαιο στην ιστορία της αεροπλοΐας…»

(Μεριτσέλ Μαρτί-Βαλεντί Γκουμπιάνας, Με λένε... Σαιντ-Εξυπερύ, εκδόσεις Καστανιώτη.)

Εύχομαι μία όμορφη, δημιουργική, μαγική, παραμυθένια χρονιά σε όλους!

Ας την ξεκινήσουμε με ένα βιβλίο. Ιδανική επιλογή: Ο Μικρός Πρίγκιπας.

Και πού ξέρετε; Ίσως (ξανα)βρούμε το παιδί που χάσαμε, μα που, πάντα, υπάρχει μέσα μας, έτοιμο να το ανακαλύψουμε…

Γιώτα Κοτσαύτη

…

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η ιστορία του μικρού πρίγκιπα είναι ένα μαγικό παραμύθι γραμμένο για μικρούς και μεγάλους. Είναι ένα παραμύθι διαχρονικό, αφού εδώ και πενήντα τέσσερα χρόνια αφήνει με τον ίδιο τρόπο άφωνους από συγκίνηση όσους το διαβάζουν.

Ένας πιλότος, που, κουρασμένος από τη σχέση του με τους ανθρώπους, ζει αποτραβηγμένος από αυτούς, σε μια από τις πτήσεις του αναγκάζεται να προσγειωθεί στην έρημο της Σαχάρας, γιατί το αεροπλάνο του παθαίνει βλάβη. Βρίσκεται στη μέση του πουθενά, με προμήθειες νερού ίσα ίσα για οχτώ μέρες. Εκεί συναντάει το μικρό πρίγκιπα, ένα χρυσαφένιο παιδί, φερμένο από έναν άγνωστο πλανήτη μεγάλο όσο ένα σπίτι. Ο μικρός πρίγκιπας ταξιδεύει εδώ κι ένα χρόνο, επισκέπτεται καινούριους πλανήτες, θέλει να δει και να μάθει. Είναι όμορφος κι ευαίσθητος, αμείλικτος και διάφανος, περίεργος κι απρόβλεπτος όπως μονάχα τα παιδιά μπορούν να είναι.

Ο πιλότος, την ώρα που αγωνίζεται να επισκευάσει το χαλασμένο αεροπλάνο του κι ανησυχεί για την επιβίωσή του, αναγκάζεται ν’ αντιμετωπίσει ένα παραμυθένιο πλάσμα, που είναι ερωτευμένο μ’ ένα τριαντάφυλλο, που παρηγορεί την μοναξιά του με ηλιοβασιλέματα, που έχει όλα κι όλα τρία μικροσκοπικά ηφαίστεια και λαχταράει ν’ αποκτήσει ένα αρνάκι –έστω κι αν αυτό είναι σε ζωγραφιά και δε φαίνεται, γιατί είναι κλεισμένο σ’ ένα κασόνι.

Ο μικρός πρίγκιπας, μέσα από τις δροσερές αναμνήσεις του ταξιδιού του, ξετυλίγει μπροστά στα μάτια του πιλότου όλη την επιπολαιότητα, την υπεροψία, τη μιζέρια, τη δίψα για εξουσία και λεφτά, τη μοναξιά των ανθρώπων.

Απλά, χωρίς ίχνος διδακτικού τόνου, χωρίς μελοδραματισμούς και υπερβολές, κάθε περιγραφή του μικρού πρίγκιπα, κάθε συζήτησή του, με τα λουλούδια, με την αλεπού και το φίδι, είναι μάθημα ζωής. Μια συνεχής αναζήτηση για την «αλήθεια».

Η συνάντηση του πιλότου και του παιδιού εξελίσσεται σε μια ιστορία αγάπης και, όπως σε κάθε ιστορία αγάπης, υπάρχει και σ’ αυτήν ένα τέλος, ένας αποχωρισμός. Ένα θαύμα, η επισκευή του αεροπλάνου, κι ένας θάνατος που δεν είναι θάνατος, αλλά μια μεταμόρφωση σε κάτι άλλο. Ο μικρός πρίγκιπας φεύγει, επιστρέφει στον πλανήτη του ανάλαφρα κι αθόρυβα, όπως ήρθε. Πριν φύγει όμως, κάνει ένα δώρο στο φίλο του. Του χαρίζει το γέλιο των αστεριών, τη γνώση πως τ’ αστέρια, γι’ αυτούς που ξέρουν να τα κοιτάζουν, είναι μηνύματα αγάπης, αισιοδοξίας κι ομορφιάς.

Ο πιλότος ξέρει πως θα στερηθεί την παρουσία του μικρού του φίλου, αλλά κανείς ποτέ δε θα μπορέσει να του στερήσει το γεγονός πως τον γνώρισε κι έζησε μαζί του τη μαγεία εκείνων των μοναδικών στιγμών που δικαιώνουν μια ζωή.

(σημείωμα της μεταφράστριας)

ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΕΞΥΠΕΡΥ, Ο Μικρός Πρίγκιπας, εκδόσεις Πατάκη (17^η έκδοση, Ιούλιος 2005), μετάφραση Μελίνα Καρακώστα.

…

Κάθε μήνα η συγγραφέας Γιώτα Κοτσαύτη σκιαγραφεί έναν λογοτεχνικό ήρωα και η ζωγράφος-εικονογράφος Αθηνά Πετούλη  φτιάχνει το πορτραίτο του.

Οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις είναι ευπρόσδεκτες στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

yotakotsafti1@yahoo.gr

athina_pk@hotmail.com

(Πρωτοδημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Book Tour, τον Ιανουάριο του 2015)